“เงินด่วน”

“ได้เงินไว”

“ไม่ตรวจประวัติ”

“ไม่ต้องยื่นเอกสาร”

ถ้อยคำข้างต้น ล้วนตอบโจทย์กลุ่มประชาชนที่ต้องการเงินและกำลังหลังชนฝา ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มที่ต้องการใช้เงินเร่งด่วน เช่น ค่ารักษาพยาบาล นำไปลงทุนประกอบอาชีพ ต้องการเงินไม่มากเพื่อนำไปหมุนช่วงสั้นๆ จึงไม่อยากเสียเวลาเตรียมเอกสาร หรือกลุ่มที่มีข้อจำกัดในการกู้เงินจากสินเชื่อในระบบ ไม่ว่าจะการไม่มีงานประจำ หรือมีหนี้เสียมาก่อนแล้ว

แต่ขึ้นชื่อว่า 'หนี้นอกระบบ' เราอาจนึกถึงการทวงหนี้โหดจากแก๊งหมวกกันน็อค ที่คลุมโม่งมิดชิด ข่มขู่ด่าทอลงไม้ลงมือหากคิดจะเบี้ยวหนี้ แต่เอาเข้าจริงแล้ว การกู้ยืมเงินที่ไม่ผ่านระบบสถาบันการเงิน และไม่อยู่ภายใต้การกำกับของหน่วยงานภาครัฐใดๆ หรือการขอยืมเงินจากเพื่อน ก็นับเป็นหนี้นอกระบบแล้ว และเมื่อเป็นเช่นนี้ การเข้าถึงข้อมูลของหนี้นอกระบจึงเป็นเรื่องยาก ไม่ว่าจะจำนวนผู้ให้กู้จำนวนผู้กู้ รวมถึงที่มาที่ไปของแหล่งเงินกู้

การจะหาตัวเลข 'หนี้นอกระบบ' เป็นไปได้ยากยิ่ง ตัวเลขทางการที่พอหาได้สำหรับหนี้นอกระบบ คือ ตัวเลขของสำนักงานสถิติแห่งชาติที่อัพเดทเพียงปี 2564 ซึ่งระบุว่า ครัวเรือนที่มีหนี้สิน มีอยู่ 51.5% ครัวเรือนที่ไม่มีหนี้สิน มีอยู่ 48.5%

สำหรับครัวเรือนที่มีหนี้ พบว่า

• 91.6% มีหนี้ในระบบอย่างเดียว

• 4.9% มีหนี้นอกระบบอย่างเดียว

• 3.5% มีทั้งหนี้ทั้งนอกระบบและในระบบ

จำนวนหนี้สินเฉลี่ยต่อครัวเรือนปี 2564 มีจำนวน 205,679 บาท แบ่งเป็นหนี้ในระบบเฉลี่ย 202,075 บาท หนี้นอกระบบเฉลี่ย 3,604 บาท

ด้านงานวิจัย (2565) ของสถาบันวิจัยเศรษฐกิจป๋วย อึ๊งภากรณ์ ระบุว่า เฉลี่ยแล้วคนที่เป็นหนี้นอกระบบ จะมีหนี้อยู่ที่ 54,300 บาท 'ต่อคน'

สำหรับงานวิจัยของสถาบันวิจัยสังคม จุฬาฯ พบว่า 8 เหตุผลหลักในการกู้เงินนอกระบบมีดังนี้ (ผลรวมากกว่า 100% เพราะเลือกได้หลายข้อ)

89.8% ต้องการใช้เงินด่วน รอไม่ได้

84.5% มีความสะดวกในการกู้เงิน (มากกว่า)

51.5% สามารถกู้ได้ตามจำนวนเงินที่ต้องการ

46% ไม่มีหลักทรัพย์หรือบุคคลค้ำประกัน

38.2% กู้สถาบันการเงินไม่ผ่าน/ธนาคารไม่อนุมัติ

37.1% เข้าไม่ถึงสถาบันการเงิน (เช่น รายได้ไม่แน่นอน ติดเครดิตบูโร ไม่มีเอกสาร)

27.4% ต้องการใช้เงินเพิ่มจากวงเงินที่กู้มาแล้ว

20.6% บัตรเครดิตเติมวงเงิน

ผลการวิจัยยังพบลักษณะหนี้นอกระบบว่าส่วนใหญ่เป็นระยะสั้น

66.3% เป็นหนี้ระยะสั้นไม่เกิน 1 ปี

22.5% เป็นหนี้รายวัน

2.8% กลุ่มลูกหนี้ที่กู้วน ไม่สามารถระบุระยะเวลาได้

ผลการวิจัยยังพบว่าขนาดของหนี้มักเป็นก้อนไม่ใหญ่ โดย 68% มียอดเงินกู้ไม่เกิน 30,000 บาท แต่ลูกหนี้ 15.4% มีหนี้มากกว่า 1 ก้อน จากการสำรวจพบว่า ลูกหนี้ที่มียอดเงินกู้สูงสุดอยู่ที่ 14 ยอด

เมื่อพิจารณาอัตราดอกเบี้ยของหนี้นอกระบบ งานวิจัยของสถาบันวิจัยสังคมฯ ระบุว่า ค่าเฉลี่ยรวมของอัตราดอกเบี้ยในภาพรวมเท่ากับร้อยละ 9.48 ต่อเดือน หรือร้อยละ 113.76 ต่อปี ซึ่งมากกว่าอัตราดอกเบี้ยที่กฎหมายกำหนด (ร้อยละ 15 ต่อปี) ถึง 7.58 เท่า

จากการให้สัมภาษณ์​ ถ้าเลือกได้ลูกหนี้ต่างก็อยากเข้าถึงสินเชื่อดอกเบี้ยที่เป็นธรรมในสถาบันการเงินของรัฐและธนาคาร ทว่าในชีวิตจริงกลับไม่ง่ายเช่นนั้น โดยเฉพาะกับคนหาเช้ากินค่ำ พ่อค้าแม่ขาย วินมอเตอร์ไซค์ หรือไรเดอร์ส่งอาหาร ฯลฯ ที่เดินเข้ามาแล้งทุกธนาคารแต่ก็ได้รับการปฏิเสธเบือนหน้า จากสถานะการเงินและอาชีพที่ไม่มั่นคง เมื่อถึงคราวคับขัน 'หนี้นอกระบบ' จึงกลายเป็นทางเลือกและทางรอดเดียว ที่ตามหลอกหลอนพวกเขาอีกยาวนานนับจากนั้น

Voice ลงพื้นที่ตลาดสดในกรุงเทพฯ สำรวจสุ้มเสียงของลูกหนี้นอกระบบ ที่ต้องจ่ายดอกเบี้ยรายวัน-รายเดือนแสนแพง ขณะที่กำไรจากการค้าขายก็ลดลงจากภาวะเศรษฐกิจซบเซา เมื่อรายจ่ายเท่าเดิม และแต่รายได้สวนทาง ความหวังของการลืมต้าอ้าปากปลดหนี้ จึงฝากไว้ที่นโยบายแก้ไขหนี้นอกระบบของรัฐบาล ไปจนถึงหวยเลขเด็ดงวดถัดไป...

พนักงานกวาดถนน / ขับวินมอเตอร์ไซต์​

“ตอนนี้ป้าทำสองอาชีพ คือกวาดถนน กับขับมอเตอร์ไซต์วินรับจ้าง เพราะเราเงินเดือนน้อย แล้วลูก 2 คน คนโตเรียนจบไปแล้ว เหลือคนเล็ก เรามีภาระเยอะ ทั้งค่าเช่าบ้าน ค่างวดรถ ส่งลูกเรียนอีก ส่วนหนี้ก็มีทั้งนอกระบบ ในระบบ แต่ก็ถือว่าเยอะพอสมควรถ้าเทียบกับเงินเดือนเท่านี้

“ดอกเบี้ยหนี้นอกระบบป้ามีตั้งแต่ร้อยละ 10 ร้อยละ 7 ไปจนถึงร้อยละ 20 ป้ามีหนี้หลายทาง เคยไปกู้ธนาคารแล้วเขาไม่ให้ เขาบอกเครดิตรเราไม่ดี เพราะเขาดูทั้งสเตทเม้น ใบรับรองเงินเดือน แล้วเรามีเงินเดือนเท่านี้ กู้ไม่ผ่านหรอก ป้าพยายามหลายครั้งแล้ว”

“ที่คนเขามีหนี้นอกระบบเยอะ เพราะเขากู้ในระบบไม่ผ่านไง กฎระเบียบเงื่อนไขเยอะไปหมด เขาก็ต้องไปเอานอกระบบกัน คนหาเช้ากินค่ำ วินมอเตอร์ไซค์ พ่อค้าแม่ค้า พวกเขารายได้ไม่ดีหรอก ก็ไม่มีปัญญาเอาเงินไปเดือนบัญชี พอไม่มีเงินหมุนเวียนในบัญชี ธนาคารรเขาก็ไม่มั่นใจว่าเราจะมีเงินใช้คืนไหม ก็กู้ไม่ผ่านอยู่ดี”

“ป้าเครียดนะ แต่ก็ไม่รู้จะทำยังไง หลายครั้งอยากจะหลับแบบไม่ต้องตื่นเลย มันเหนื่อย คนเป็นหนี้นอกระบบไม่สามารถหยุดทำงานได้เลย เดือนๆ นึงป้าจ่ายแต่ดอก จ่ายยังไงก็ไม่ถึงเงินต้น ป้ากู้หลายที่ จ่ายเดือนๆ นึงก็ตกประมาณ 5,000-6,000 นี่แค่ดอกเบี้ยนะ ส่วนเงินเดือนเราก็ไม่แน่นอน ได้มาก็จ่ายไป หมุนเวียนเป็นนาฬิกา”

“ถ้าคิดเป็นเปอร์เซ็น เงินที่หาได้เอาไปจ่ายหนี้นอกระบบเกือบหมด 80-90% เลยหนู ที่มีกินทุกวันนี้เพราะเราพยายามหาเงินทุกวัน ขับมอเตอร์ไซต์วินกินเอา ถ้ากวาดถนนอย่างเดียวไม่พอกิน เรียกว่าไม่มีกินเลยดีกว่าเพราะเงินเดือนออกมา หักรายจ่ายก็ไม่เหลือแล้ว กวาดถนนเพิ่งจะได้ 13,760 บาท กวาดตั้งแต่เที่ยงถึง 1 ทุ่ม

“ชีวิตของแต่ละคนไม่เหมือนกัน บางคนอาจฟุ่มเฟือยมือเติบ แต่คนเรามีความจำเป็นในชีวิตไม่เหมือนกัน บางครอบครัวพ่อแม่เจ็บป่วย รักษาฟรีจริง แต่ค่าเดินทางไม่ฟรีนะ

“ป้าเคยโดนโทรมาข่มขู่ โทรมาบอกว่าจะไปดักตรงนั้นตรงนี้ ป้าก็บอกว่า เออ ถ้ามาดักก็เอาให้ตายเลยนะ ถ้าไม่ตายก็ไม่ต้องมา ป้าก็เข้าใจ เขาก็อยากได้เงินเข้าคืน แต่ก็ยังดี เขาแค่คู่ ยังไม่ถึงขั้นมาทำร้ายร่างกาย

“ป้าไม่กลัว รู้สึกเฉยๆ ไปแล้ว ไม่รู้จะกลัวไปทำไม เราเอาของเขามา เราผิดเองที่เราไม่สามารถหาเงินไปคืนเขาได้ เราผิดคำพูดกับเขา เขาก็ต้องอยากได้เงินเข้าคืน เราก็เข้าใจว่าเราผิด เรายอมรับ

“สำหรับป้า ถ้ารัฐบาลจะมาช่วยก็ขอให้พวกธนาคารต่างๆ อย่าตั้งเงื่อนไขเยอะในการเข้าถึงเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำ หรือกระทั่งเครดิตรบูโรในอดีต อยากให้ลบไปก่อนได้ไหม ให้ประชาชนได้เริ่มต้นใหม่ได้ไหม เขาถึงจะมีโอกาสลืมตาอ้าปาก

“ป้ายังมีความหวังนะ..นิดนึง รัฐบาลก็อาจจะช่วยได้นะ แต่ถ้าช่วยแล้วบางคนก็อาจจะกลับมาเป็นหนี้เหมือนเดิมอีก หมุนเวียนเป็นวัฏจักรไปแล้ว ถ้าแก้เรื่องหนี้นอกระบบได้ ชีวิตประชาชนคงดีขึ้นสัก 70% แหละ อย่างน้อยเขาก็ไม่กดดัน ไม่เครียดกับพวกทวงหนี้นอกระบบ

“ป้าไม่อายหรอกที่เป็นหนี้ อายทำไม เวลาเราไปเอาเงินของเขาเรายังไม่อายเลย”

ไรเดอร์ส่งอาหาร

“เมื่อก่อนผมทำงานฟรีแลนซ์วิ่งประกันเคลมรถ แล้วก็ออกมาเป็นผู้จัดการร้านเหล้า พอมาเจอช่วงโควิดผมเลยมาขับไรเดอร์ ช่วงนั้นมีอาชีพเดียวที่ทำให้เราดำรงชีวิตต่อได้ ก็คือไรเดอร์ขับส่งอาหาร เมื่อก่อนผมเคยวิ่งรถได้วันละเป็นพัน เดี๋ยวนี้ 500 ก็ไม่ได้เลย

“ไรเดอร์ที่ผมรู้จัก สมมุติ 10 คน ก็เป็นหนี้ทั้งหมด 10 คนนั่นแหละครับ เพราะรายได้เราไม่พอ รายจ่ายมันมากขึ้น รายได้มันน้อยลง อย่างผม ต้องจ่ายต่อเดือนก็มีค่าน้ำ ค่าไฟ ค่าห้อง ค่างวดรถ ค่าน้ำมัน ค่ากินอยู่ ค่าสึกหรอของรถอีก

“ตอนนี้ผมเป็นทั้งหนี้แกรบ (สินเชื่อที่แกรบปล่อยให้ไรเดอร์) หนี้นอกระบบ หนี้ค่างวดรถ ที่หนักมากคือหนี้นอกระบบ วันที่ผมตัดสินใจไปกู้ คือช่วงที่บริษัทลดค่ารอบ เมื่อก่อนวิ่งอาหารรอบละ 40 บาท เราก็ยังพอประคองชีวิตไปได้ แต่ตอนหลังมาเขาลดเหลือรอบละ 28 บาท รายได้เราน้อยลง รายจ่ายเราเท่าเดิม พอเงินไม่พอจ่ายค่าเช่าห้อง ผมก็เลยต้องไปกู้หนี้นอกระบบมาช่วย

“หนี้นอกระบบที่ไปกู้มัน มันเป็นหนี้ดอกลอย แปลว่าเราต้องจ่ายดอกให้เขาทุกวัน อย่างผมกู้มาแค่ 3,000 บาท แล้วต้องจ่ายดอกเบี้ยให้เขาวันละ 150 บาททุกวัน โดยที่เงินต้นไม่ลดเลยสักบาทเดียว นอกจากเรามีเงิน 3,000 ไปจ่ายเขาต่างหาก

“ผมจ่ายหนี้ดอกลอยมาหลายเดือนแล้ว ยังหาเงินต้นไปเคลียหนี้ไม่ได้สักที ทุกวันนี้ก็ยังจ่ายอยู่ ส่วนตัวผมยังไม่เคยโดนข่มขู่อะไรเพราะผมจ่ายเงินตรงเวลาตลอด พอวิ่งรถได้แต่ละวันก็เอาไปจ่ายเขาก่อนเลย เพราะผมไม่อยากมีปัญหา อยากทำมาหากิน”

“ถ้าเราไม่มีจ่าย หรือป่วย เราก็ขอผลัดได้ แต่วันต่อไปเราก็ต้องจ่ายดอกเบี้ยทบให้เขา สมมุติผมขาดส่งไป 1 วัน อีกวันผมต้องหาเงิน 300 ไปให้เขา ขาดไปกี่วันก็ต้องทบให้เขาไปเรื่อยๆ

“ใจมันร้องไห้ แต่น้ำตามันไม่ไหล มันร้องไม่ได้ ท้อไม่ได้เลย เคยคิดสั้นเหมือนกันนะ แต่ว่ามันท้อไม่ได้ ยิ่งท้อไป คนที่อยู่ข้างหลังเราเขาก็จะยิ่งลำบาก อย่างพ่อแม่เราก็ต้องส่งให้เขาบ้างเป็นบางครั้ง

“ทุกวันนี้ผมเหนื่อยมาก แทบไม่มีเงินเหลือเก็บ ถ้าเป็นสมัยก่อน ออกมาวิ่งรถส่งอาหารตั้งแต่ 8 โมง ทุ่มนึงเราก็ได้เข้าบ้านแล้ว ได้เงินสำหรับใช้จ่ายและเก็บออม แต่เดี๋ยวนี้ ออกมาวิ่งรถ 8 โมงเช้า 4 ทุ่มก็ยังไม่ได้เข้าบ้าน เพราะไม่ได้เงินตามเป้าจากค่ารอบที่ลดลง

“อย่างตัวผมเอง วันๆ นึงหาเงินได้มา ผมจะแบ่งไว้เก็บออมส่วนหนึ่ง ค่ากินก็อีกส่วนหนึ่ง ส่วนจะไปดูหนังฟังเพลงบ้างนานๆ ทีก็จะมีอีกส่วนหนึ่ง เราต้องแบ่งให้ชัดเจน บางคนเขากู้เงินมาใช้ตูมเดียวหมด ผมก็ไม่รู้ แต่เงินที่ผมกู้มา เอามาเพื่อทำมาหากิน เอามาต่อชีวิต

“ผมพอทราบจากทีวีบ้างว่าตอนที่รัฐบาลมีนโยบายแก้หนี้นอกระบบ แต่ก็ยังไม่รู้มากนักว่าระบบมันเป็นยังไง ก็ติดตามอยู่ ถ้าส่วนตัวผมอยากให้รัฐบาลเข้ามาช่วยคนทำอาชีพอิสระอย่างพวกไรเดอร์ ที่ไม่มีโอกาสเข้าไปกู้สินเชื่อจากธนาคารได้ เพราะเวลาพวกไรเดอร์ไปกู้แบงก์แต่ละที่ เขาก็อ้างว่า อาชีพอิสระรายได้ไม่แน่นอน ไม่อนุมัติสินเชื่อ พอจนตรอกมากๆ ก็ต้องไปกู้รายวัน ถ้ารัฐบาลมีงบสักก้อนมาช่วยกลุ่มอาชีพอิสระ ปล่อยกู้ดอกเบี้ยต้ำ ดีกว่าให้พวกเขาไปกู้นอกระบบรายวันแล้วต้องส่งดอกลอยอย่างผม กว่าเขาจะใช้หนี้หมด บางทีก็ส่งดอกลอยไปเรื่อยๆ เป็นปีๆ เงินต้นไม่ลดสักบาท กับบางคนเงินต้นแค่ 3-4 พันก็ยังใช้ไม่หมด

“ผมนี่เดินเข้าไปกู้ธนาคารมาเกือบทุกแบงก์แล้ว ทุกคนพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า "อาชีพอิสระ รายได้ไม่แน่นอน ให้กู้ไม่ได้"

“ถ้ารัฐบาลเข้ามาช่วยจริงๆ ก็อยากให้ช่วยต้องช่วยตั้งแต่ต้นเหตุ คือค่ารอบที่ถูกปรับลดลง หรือออกกฎหมายบังคับใช้ให้แพลตฟอร์มเดลิเวอรี่กำลังค่ารอบให้ชัดเจน ไม่ใช่คิดจะลดก็ลดตามใจตัวเอง เพื่อให้ไรเดอร์ทุกคนในประเทศมีจุดยืนในการทำงานมากขึ้น เขาจะได้ออกมาทำงานอย่างมีความหวังครับ” 

แม่ค้าขายปลาสด

“ตอนนี้หนี้นอกระบบรวมๆ แล้วเป็นแสน ทั้งหนี้รายเดือน และหนี้รายวัน ส่งดอกเบี้ยอยู่ประมาณวันละ 1 พันกว่าบาท มีทั้งเจ้าหนี้คนไทย 8,000 บาท อีก 20,000 เป็นหนี้รายเดือน จ่ายดอกเบี้ยเดือนละ 3,800 บาท แล้วก็มีหนี้พวก 'บัง' คนละ 2,000-3,000 บาท ที่หนักๆ คือหนี้คนไทย 8,000 นั่นแหละ เพราะเป็นหนี้รายวัน คราวก่อนป้าถูกหวยไปงวดหนึ่ง ก็พยายามโละๆ หนี้ออกไปบ้าง เอามาผ่อนหนี้น้องชายฉัน ไม่รู้มันเป็นหนี้อะไรนักหนา ดอกร้อยละ 20

“ถ้าฉันอยู่บ้านเฉยๆ ฉันก็ไม่ได้มีหนี้มีสินอะไรหรอก แค่เงินคนชราฉันก็พอกิน แต่คราวนี้ น้องชายเขามาทำงานอยู่ตรงนี้ รายจ่ายมันเยอะมากเกินไป เดี๋ยวนี้ขายของได้น้อยมาก ได้แค่วันละ 3,00-4,000 บาท เริ่มงานตั้งแต่ตี 3 เลยนะ แล้วก็ต้องเอาไปส่งดอกเบี้ยวันละ 1 พันกว่าบาท ที่เหลือเราก็เอาเงินมาหมุนต่อ ดีหน่อยที่ถูกหวยไปรอบนึง

“ป้าพูดตามความเป็นจริงเลยนะ พวกที่เขาปล่อยหนี้นอกระบบ ส่วนมากที่มีเรื่องกับเขาคือพวกที่มากู้ไปเยอะๆ แล้วไม่จ่าย ป้าไม่ได้เข้าข้างเขานะ แต่ถ้าเราเอาพอดีๆ มันก็ยังพอไหว

“อย่างขอป้า ป้าส่งดอกเบี้ยวันละ 1 พันกว่าบาท ป้าก็ยอมทน ไปกู้ยืมหลายที่เพื่อเอามาหมุน มันทำให้ป้าหยุดทำงานไม่ได้เลย แต่บางครั้งเราขอเขา วันที่เราไม่มีจริงๆ 'บัง' เขาก็อนุโลมให้เรานะ บางที่เราไม่มีเขาก็ไป แต่พวกโหดๆ หน่อยก็จะเป็นพวกคนไทยที่มาปล่อยกู้ ถ้าไม่มีให้ก็ยืนด่าเลย ถ้าช่วงไหนเราป่วยหนักจริงๆ เต็มที่เจ้าหนี้ก็ให้ผลัดแค่ 5 วัน แต่หนี้มันก็ไม่ได้ลดนะ

“ป้าได้ยินเขาพูดกันอยู่นะว่ารัฐบาลมีนโยบายแก้เรื่องหนี้นอกระบบ สำหรับป้า อะไรที่มันให้ความหวัง เราก็ต้องหวังแหละว่ารัฐบาลจะช่วยเราได้ แล้วเราก็อยากบอกเขาว่า ถ้าแก้ไขเร็ว เราก็รอด ช่วงรัฐบาลคุณทักษิณก็แก้หนี้อยู่พักหนึ่ง เขาแก้หนี้นอกระบบแบบจู่โจมเลยนะ ป้าจำได้เลย

เราก็ต้องดิ้นรนทำกินไปแบบนี้แหละ กำไรบ้างนิดหน่อยพออยู่ได้ ฉันคิดว่าถ้ารัฐบาลทำได้มันก็ดี ฉันไม่รู้หรอกว่านายกคนไหนจะดี ก็ต้องดูผลงานกันไป ถ้าเขามีผลงานดีคนก็รัก เหมือนฉัน ฉันคนสุพรรณบุรี ฉันก็รักบรรหาร ศิลปอาชา เพราะฉันเดินบนถนนบรรหาร ถ้าฉันไม่เลือกนามสกุลนี้ฉันก็เดินไม่ได้

“ถ้ารัฐบาลจะเข้ามาช่วย ก็ขอว่าอยากเพิ่งจัดการหมด ไม่อย่างนั้นพวกฉันเดือดร้อนแน่นอน ครั้งทักษิณก็เดี้ยงกันหมด พวกที่เดือดร้อนก็ต้องวิ่งหาที่เขาปล่อยกู้ตามบ้าน ร้อยละ 20 เหมือนกัน หนักกว่าด้วย เพราะยิ่งคนไม่มี เขาก็เล่นดอกเบี้ยเราหนัก ยิ่งคนไทยปล่อยยิ่งโหด

“คนตลาดนี้มีปัญหาหนี้กันเยอะมาก มารวมหัวกันทุกวันแหละ เอาหัวทุกหัวมากุมใส่กัน "วันนี้มึงมีให้กูยืมบ้างไหม มึงเหลือไหม" ถ้าเหลือก็แบ่งๆ กันไป

“แต่คุณเชื่อเถอะ พวกเราไม่มีทางหมดหนี้หรอก ธนาคารก็ไม่ยอมปล่อยสินเชื่อให้ง่ายๆ หรอกค่ะ เราอยากได้แหล่งที่เข้าถึงเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำได้เร็วๆ ทำอะไรก็ได้ที่เร็วที่สุด แต่ตอนนี้พวกเราติดแบล็กลิสต์กันหมดแล้ว คุณเข้าใจไหม เราทำเสียเครดิตรกันไปหมดแล้ว

“ทุกวันนี้ก็เหมือนเอาตัวรอดไปวันๆ ล้มลุกคลุกคลาน เหลือบ้างไม่เหลือบ้าง ปลาก็แพงขึ้น แล้วปลามันขึ้นทีละ 5 บาทเลยนะ ไม่ได้ขึ้นทีละบาท ถ้ารัฐบาลจะช่วยก็ต้องช่วยให้ไว ถ้าช้าเหมือนที่ผ่านๆ มา ไม่ได้ ต้องไวแบบทักษิณ แต่ตอนนั้นทักษิณก็เฉียบขาดไป เอาซะเจ้าหนี้นอกระบบไม่กล้าเงินกู้ให้พวกเราเลย

“ตอนนี้เราหวังฟลุ๊กกับหวยเพื่อออกจากวังวนหนี้ ถ้ารัฐบาลไม่ล็อกหวยมากก็มีสิทธิ์นะ (หัวเราะ)” 

คนขายลอตเตอรี่

“ป้าเป็นหนี้นอกระบบ 2 เจ้า ดอกเบี้ยร้อยละ 20-60 เดือนๆ เราก็จ่ายแต่ดอกเบี้ย เพราะป้ารายจ่ายเยอะ หาเงินคนเดียว ลูกก็กำลังเรียน ยิ่งเรียนสูงก็ยิ่งใช้เงินเยอะ ทำงานก็ได้เงินเดือนละหมื่นเดียว คิดว่าจะพอไหม

“เราให้ลูกวันละ 140 ไปเรียนมหาวิทยาลัย ค่ากินบวกค่ารถประมาณ 100 บาท ไหนจะต้องเลี้ยงแม่อายุ 80 อีก ตกวันละ 100 ค่าบ้านไม่เสีย เสียแค่ค่าไฟ เดือนละ 3,000 บาท แล้วไหนจะต้องจ่ายหนี้อีก คิดดูนะ เบ็ดเสร็ตแล้วค่าใช้จ่ายหมื่นกว่า พอเราหมุนเงินไม่ทัน เราก็ต้องไปกู้เขามาโปะตรงนี้ โปะตรงนั้น จนมันหมุนไม่ออก เพราะฐานเงินเดือนเราน้อย

“วันที่เราตัดสินใจไปกู้นอกระบบ เรากลัวนะ แต่มันไม่มีทางเลือกจริงๆ มันจนตรอกให้ทำยังไง ไม่มีใครช่วยเราได้ แล้วถ้าเราจะไปกู้ธนาคารทั่วไป มันก็เข้าไม่ได้แล้วเพราะเครดิตเราเสียแล้ว อย่างธนาคารออมสิน เราก็ยังค้างเขาอยู่ 2,000 ยังไม่ได้จ่าย ก็กะว่าจะหาเงินไปทยอยจ่ายให้หมด ไม่โกงหรอก ทยอยจ่ายไปทีละเจ้า เพราะจะจ่ายทีเดียวทุกเจ้าเราก็ไม่มี

“เรายังไม่เคยโดนทวงหนี้โหด เพราะพยายามจ่ายนอกระบบให้ตรงเวลา มีบ้างที่เขาพูดจาไม่ดีเป็นบางครั้ง เช่น พี่ขอเขาจ่ายดอกเบี้ยรายเดือนได้ไหม เขาบอกไม่ได้ ไม่อย่างนั้นเขาจะคิดดอกเบี้ยเป็นร้อยละ 60 จนกว่าเราจะหาเงินต้นมาคืนเขาให้ได้ ไม่อย่างนั้นเราก็ต้องจ่ายดอกลอยให้เขาทุกวัน วันละ 400 ไปเรื่อยๆ ผ

“ถามว่าเครียดไหม เครียดสิ หมุนเงินไม่ออกให้ทำยังไง บางทียังคิดจะฆ่าตัวตายเลย แต่มันติดที่ลูก เราทำไม่ได้ ถ้าเราเป็นอะไรไปลูกเราจะทำยังไง คิดไปคิดมาเราก็อยากจะทยอยผ่อนใช้เขา แต่ขอผ่อนทีละเจ้าได้ไหม มารวมกันหมดมันไม่ไหว เพราะเงินเดือนเรามันน้อย ตอนที่เราเอาเงินเขามา เราก็ไม่ได้คิด เราเอาชีวิตให้รอดก่อนชั่วโมงนั้น

“คนในตลาดนี้ ก็เป็นหนี้นอกระบบทั้งตลาดเลย อยู่ที่ว่าเขากู้แบบรายวันหรือรายเดือน ที่เราเคยเห็นก็จะมีมาทวงหนี้ มาตบ อันนี้แถวบ้านเลยนะ เขาลากขึ้นรถไปเลย แล้วมันพูดว่า "มึงรีบไปกดเงินในบัญชีเลย มีอยู่กี่ร้อย" ผู้หญิงเขาก็บอกว่ามีแค่ร้อยเดียว มันก็บอกว่า 'แต่มึงต้องส่งกูวันละ 200 มีแค่ร้อยเดียวมึงก็ต้องเอามาก่อน แล้วเดี๋ยวอีกร้อยนึงกูจะมาเก็บ' ก็คือเขาลากขึ้นรถไปกดเงินเดี๋ยวนั้นเลย นั่งประกบไปเลย

“คนทวงหนี้เขาจะใส่ถุงมือ ใส่ไอ้โมง เราก็ไม่เคยเห็นหน้านะ แต่เขาก็จะมายืนรอเก็บเงินทุกวัน บางทีนะ ยายแก่ๆ ขายไก่ย่างอยู่ มีเศษตังอยู่ในตะกร้านิดเดียว มันมาถึงไม่พูดพร่ำทำเพลง คว้าตะกร้ามานับๆ เอาเงินใส่กระเป๋าแล้วไปเลย คนแก่แกก็กลัว แล้วมันก็มาทำแบบนี้ทุกวัน จนมีวันหนึ่ง ยายบอกว่ายังขายของไม่ได้เลย เดี๋ยวค่อยมาเก็บได้ไหม มันก็บอก 'ไม่ได้ยาย จะต้องเก็บเวลานี้ จะให้เสียเวลาย้อนมาอีกทำไม ไหนผมจะต้องไปเก็บที่ตลาดบางแคอีก' ยายก็ต้องวิ่งดุ๊กๆ ไปขอหยิบขอยืมมาจ่ายหนี้รายวัน ไม่อย่างนั้นมันไม่ยอม ยืนขึงขังอยู่ตรงนั้น แต่มันก็ไม่กล้าทำอะไรนะเพราะยายแก่แล้ว

“สำหรับป้า ก็อยากให้รัฐบาลมาช่วยเหลือคนจน มีงบฯ ให้คนที่เป็นหนี้เอามาลงทุน ทำทุนเพิ่ม เพื่อที่เขาจะได้มีเงิน หรือให้รัฐบาลปล่อยเงินกู้แบบที่ดอกเบี้ยถูกๆ เพื่อให้ประชาชนทุกระดับกู้ได้ ไม่ว่าจะแม่ค้าแม่ขาย ให้กู้คนละ 10,000-20,000 เพื่อให้เขาเอาเงินมาทำทุนต่อชีวิต และเพื่อที่เขาจะไม่ไปกู้ร้อยละ 20-60 มาลงทุน เพราะถ้ากู้แบบนี้ยังไงก็จนเหมือนเดิม เพราะพวกเราไม่ได้กู้ไปใช้ฟุ่มเฟือย เรากู้เพื่อทำมาหากิน” ดูน้อยลง