11 พฤษภาคมของทุกปี คือวันคล้ายวันเกิดของ 'ปรีดี พยมยงค์' อดีตนายกรัฐมนตรีและรัฐบุรุษของประเทศไทย ผู้นำการเปลี่ยนแปลงสู่ระบอบประชาธิปไตย

อาจจะมีเพียงคนธรรมศาสตร์บางคนที่ยังจำ 'วันปรีดี พนมยงค์' ได้เพราะตรงกับบกิจกรรมรับเพื่อนใหม่ของมหาวิทยาลัยทุกๆปี แต่ 11 พฤษภาคม คือวันครบรอบวันคล้ายวันเกิดของบุคคลสำคัญของโลกที่ยูเนสโกยกย่องเมื่อปี 2543 เราจึงอยากจะนำเสนอเกร็ดความรู้ที่คุณอาจไม่รู้เกี่ยวกับปรีดี พนมยงค์

1. คณะราษฎรชุดแรกมีใครบ้าง?

หลายคนอาจคุ้นชื่อ ปรีดี พนมยงค์ นักเรียนกฎหมายจากฝรั่งเศส และ จอมพล ป.พิบูลสงคราม (แปลก ขีตะสังคะ) นักเรียนทหารปืนใหญ่ 2 ใน7ผู้ร่วมก่อตั้ง 'คณะราษฎร' เมื่อกุมภาพันธ์ 2469 ณ กรุงปารีสที่เรียกว่าคณะราษฎรชุดแรก โดย 5 คนที่เหลือ ได้แก่ ร.ท.ประยูร ภมรมนตรี (บิดาของนาย ยุรนันท์ ภมรมนตรี) ร.ต.ทัศนัย มิตรภักดี ทหารม้าหนุ่มรูปงาม เภสัชกรตั้ว ลภานุกรม ผู้มีพระคุณในการก่อกำเนิดวิชาเภสัชกรรมในประเทศไทย แนบ พหลโยธิน หลานชายพันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนาผู้ชักชวนให้พระยาพหลฯเข้าร่วมก่อการเปลี่ยนแปลง 2475 และหลวงสิริราชไมตรี (จรูญ สิงหเสนี)ที่ต่อมาเป็นราชเลขานุการในรัชกาลที่8

2. เมื่ออายุ 32ทำการเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศ

ลองคิดดูว่าเมื่ออายุ 32 ปี คุณกำลังทำอะไร? อาจจะกำลังหางานใหม่ หรือเพิ่งเริ่มชีวิตครอบครัว ปรีดี พนมยงค์ ใช้วัยเพียง 32 ปีในการเปลี่ยนแปลงประเทศสู่ระบอบประชาธิปไตย มีเกร็ดที่น่าสนใจเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงการปกครองของปรีดี 2 เรื่อง

เรื่องแรก ปรีดี บอกกับท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ คู่ชีวิตว่าจะไปลาบวชในวันดังกล่าวโดยที่ไม่ได้แจ้งให้ทราบจุดประสงค์ที่แท้จริงว่าจะเข้าร่วมการเปลี่ยนแปลงการปกครอง และประเด็นที่2 ในวันเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475 ปรีดี ลอยเรืออยู่บริเวณคลองหน้าวัดบวรนิเวศ เพื่อติดตามสถานการณ์

3.เสรีไทย เพื่อความเป็นไทและเสรี

หลังจาก จอมพล ป.พิบูลสงคราม นำไทยเข้าร่วมสงครามมหาเอเชียบูรพา หรือสงครามโลกครั้งที่2 กับฝ่ายอักษะกับญี่ปุ่น ปรีดี พนมยงค์ หรือ 'รูท' คือผู้นำเสรีไทยขบวนการเืพ่อการต่อต้านการละเมิดอธิปไตยไทยของญี่ปุ่น ในปฏิบัติการลับ ซึ่งปรีดีในฐานะผู้สำเร็จราชการแทนร.8 เห็นว่าการยินยอมให้ญี่ปุ่นผ่านแดนและตั้งฐานที่มั่นนั่นเป็นการละเมิดต่อประกาศพระบรมราชโองการให้ปฏิบัติความเป็นกลาง พ.ศ.2482

ในช่วงปลายสงครามมีสมาชิกเสรีไทยมากกว่า 80,000คนที่พร้อมจะลุกฮือต่อต้านการรุกรานของญี่ปุ่น อย่างเปิดเผยแต่ได้มีการชลอแผนการจนในที่สุดญี่ปุ่นพ่ายแพ้สงครามเมื่อปี 2488  ฝ่ายสัมพันธมิตรจึงได้แจ้งให้ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ซึ่งเป็นหัวหน้าขบวนการเสรีไทยว่า สัมพันธมิตรไม่ถือว่าประเทศไทยเป็นผู้แพ้สงคราม ประเทศไทยไม่ต้องถูกยึดครอง รัฐบาลไทยไม่ต้องยอมจำนน

4. ทำเนียบท่าช้าง และ FAO ในปัจจุบัน

ทำเนียบท่าช้าง บริเวณถนนพระอาทิตย์ หรือที่ทำการองค์การอาหารและการเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ในปัจจุบัน มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์ไทย เพราะเป้นบ้านพักของรัฐบุรุษอาวุโส ปรีดี พนมยงค์ เมื่อครั้งเป็นผู้สำเร็จราชการแทนรัชกาลที่ 8 โดยเป็นบ้านที่รัฐบาลจัดหาไว้ให้ 

และที่นี่เองเป็นที่พำนักสุดท้ายของปรีดีในแผ่นดินไทยในคืนวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ได้มีการปฏิบัติการจู่โจมเพื่อจับกุมตัว นายปรีดี พนมยงค์ ดังที่มีบันทึกไว้ในประวัติศาสตร์การเมืองไทยว่าเกิดรัฐประหาร 2490 อันเป็นการสิ้นสุดของยุคคณะราษฎร  สุชิน ตันติกุล'ได้เล่าไว้ในหนังสือ'รัฐประหาร พ.ศ.2490' ไว้ว่า

“ประมาณ 1 น.เศษ ของวันที่ 9 รถเกราะ 4 คัน ได้บ่ายหน้าไปยังทำเนียบท่าช้าง เชิญตัวร��ฐบุรุษอาวุโสปรีดี พนมยงค์ ออกมาพบแต่ตำรวจรักษาการณ์ขัดขวาง จึงได้เกิดยิงกันขึ้นเล็กน้อย กระสุนปืนประจำรถเกราะถูกกำแพงเป็นรู 5-6 นัดแล้วรถเกราะก็ดันประตูหลุดเข้าไปในเขตทำเนียบ ปืนประจำรถเกาะยิงถูกตึกเป็นรูอีก 4-5 แห่ง แต่ไม่มีใครเป็นอันตราย...”

5.ถนนปรีดี พนมยงค์และถนนประดิษฐ์มนูญธรรม

ชาวกรุงเทพฯอาจจะคุ้นหูกับ ถนนปรีดี พนมยงค์หรือถนนสุขุมวิท 71 ที่เชื่อมระหว่างคลองตันและสุขุมวิท และถนนประดิษฐ์มนูญธรรม หรือถนนเลียบทางด่วนรามอินทรา-อาจณรงค์ ซึ่งตั้งชื่อตามของ "หลวงประดิษฐ์มนูญธรรม" หรือ ปรีดี พนมยงค์ อยู่แล้ว เพราะมีการสัญจรคับคั่งในทุกๆวัน

แต่แท้จริงแล้วยังมีถนนที่ตั้งชื่อเพื่อเป็นเกียรติให้กับรัฐบุรุษผู้นี้อีก 2 แห่ง ที่แรก คือถนนปรีดี พนมยงค์ บริเวณมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต  ช่วงระหว่าง ประตูพหลโยธิน 3 และ ถนนตลาดวิชา และอีกที่ คือถนนปรีดี พนมยงค์ หรือถนนโรจนะเดิม บริเวณจังหวัดพระนครศรีอยุธยาอันเป็นบ้านเกิดของปรีดี ช่วงบริเวณสำนักงานการท่องเที่ยวจังหวัดพระนครศรีอยุธนา กับ สะพานปรีดี-ธำรง ที่ ปรีดีเคยมอบหมายให้หลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ อดีตนายกรัฐมนตรี คณะราษฎรสายทหารเรือ เป็นผู้จัดสร้างสะพานแห่งนี้   และปรีดีได้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยแรกก็จากเขต1 จังหวัดพระนครศรีอยุธนาแห่งนี้ด้วย