ไทยทัศนา : (16) ภาพ ‘ส่องกล้องดูสุริยุปราคา’ วัดราชประดิษฐ์ฯ

Thailand

ไทยทัศนา : (16) ภาพ ‘ส่องกล้องดูสุริยุปราคา’ วัดราชประดิษฐ์ฯ

Mar 9, 2016

( Last update Mar 9, 2016 06:01 )

ภาพบุคคลส่องกล้องดูสุริยุปราคา ภายในพระวิหารหลวง วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม สะท้อนความสนใจปรากฏการณ์บนท้องฟ้า มองผ่านเทคนิควิทยาของโลกตะวันตก

วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม ราชวรวิหาร แขวงพระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ในราชวงศ์จักรี โปรดเกล้าฯให้สร้างขึ้น อุทิศถวายแด่พระสงฆ์คณะธรรมยุติกนิกายโดยเฉพาะ นับเป็นวัดขนาดเล็กมาก มีเนื้อที่ราว 2 ไร่ครึ่ง

ลักษณะเด่นอย่างหนึ่งของวัดราชประดิษฐ์ฯ คือ สีมาประดิษฐานบนกำแพงรอบวัด เขตพัทธสีมาจึงกินแดนครอบคลุมทั่วทั้งพระอาราม เรียกว่า มหาสีมา ดังนั้น พระวิหารหลวงจึงใช้เป็นพระอุโบสถได้

แผนผังวัดย้อนกลับไปใช้อย่างสมัยสุโขทัย คือ มีเจดีย์เป็นประธานของวัด มีวิหารหลวงอยู่ด้านหน้า พระเจดีย์นั้นเป็นทรงระฆังอย่างสมัยอยุธยา ซุ้มประตูวัดก็เป็นแบบอยุธยา

วิหารหลวง ซึ่งเรียกเป็นพระอุโบสถตามลักษณะการใช้งานได้ด้วยนั้น สร้างตามแบบไทยประเพณี หลังคาลดชั้น ประดับช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ หน้าบันเป็นงานไม้แกะสลักลงรักปิดทองประดับกระจก

ที่ชายคามีปีกนก มีเสารองรับปีกนกเป็นเสากลม ประดับบัวหัวเสา มีมุขโถงทั้งด้านหน้าและหลังอาคาร เสารองรับหลังคามุขเป็นเสาเหลี่ยม

ทั้งหน้าบันประธานและหน้าบันมุข ทำเป็นรูปพระมหาพิชัยมงกุฏ พระราชลัญจกรประจำรัชกาลที่ 4 อยู่เหนือพระแสงขรรค์ ตั้งอยู่บนพาน ขนาบข้างด้วยฉัตร ที่หน้าบันประธานนั้น มีรูปช้างรองรับฐานของตราประจำพระองค์ หมายถึงช้างเผือก 6 ช้างที่มีอยู่ในรัชสมัย รอบตรานั้นเป็นลายกระหนกเปลว ส่วนที่ตับล่างเป็นรูปเทวดา

พื้นผิวด้านนอกของตัวอาคาร รวมทั้งเจดีย์ประธาน หุ้มด้วยหินอ่อน

ประตูหน้าต่างของวิหารเป็นแบบไทยประเพณี ทำซุ้มประตูหน้าต่างเป็นทรงยอดมงกุฏ รองรับด้วยเสามีฐานสิงห์ ตัวเสาย่อมุมประดับบัวแวงที่หัวเสา ด้านหน้าอาคารมี 3 ประตู ประตูประธานอยู่กลาง ด้านหลังมี 2 ประตู

ภายในพระวิหารหลวง พระประธานประดิษฐานบนแท่นบุษบก เหนือช่องประตูหน้าต่างประดับซุ้มลายพฤกษาสีทองประดับกระจกสี

บนฝาผนังมีจิตรกรรม เหนือประตูหน้าต่างเป็นภาพเทพเทวดา ระหว่างช่องหน้าต่างเขียนภาพเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ และภาพพระราชพิธีสิบสองเดือน

พระประทาน มีนามว่า พระพุทธสิหังคปฏิมากร จำลองจากพระพุทธสิงหิงค์ ในพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ที่ฐานพระประดิษฐานกล่องศิลาบรรจุพระบรมอัฐิของรัชกาลที่ 4

เบื้องหน้าซุ้มบุษบก มีพระพุทธนิรันตราย ภายในครอบแก้ว

จิตรกรรมที่โดดเด่นที่สุด คือ ภาพบุคคลกำลังส่องกล้องดูดาว ข้างบานประตูวิหาร เชื่อกันว่าเป็นภาพบันทึกเหตุการณ์ที่รัชกาลที่ 4 ทรงทอดพระเนตรสุริยุปราคา ที่ตำบลหว้ากอ ประจวบคีรีขันธ์ เมื่อ 18 สิงหาคม พ.ศ.2411

ภาพพระราชพิธีสิบสองเดือน เขียนขึ้นในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ รัชกาลที่ 5 เมื่อครั้งโปรดเกล้าฯให้บูรณะซ่อมแซมวัดราชประดิษฐ์ฯ

พระราชพิธีสิบสองเดือนเป็นข้อกำหนดในกฎมณเฑียรบาลตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ระบุพระราชภารกิจของพระมหากษัตริย์ที่ต้องทรงประกอบในแต่ละเดือนภายในรอบปี เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่บ้านเมือง

ภาพเขียนชุดนี้นับว่าทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ เพราะสะท้อนฉากวัง วัด เวียง วิถีผู้คนตั้งแต่เจ้านายถึงสามัญชน

ภายในวัดยังมีศิลปกรรมน่าชมอีกหลายอย่าง ด้านหลังพระวิหารหลวงมีเจดีย์ใหญ่ นามว่า ปาสาณเจดีย์ มีระเบียงคดล้อมรอบ

ข้างพระวิหาร มีปราสาทยอดปรางค์แบบขอม ทั้งสองด้าน มีขนาดและรูปทรงใกล้เคียงกัน

ปราสาททั้งสองสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 หลังหนึ่งเป็นปราสาทพระไตรปิฎก อีกหลังเป็นปราสาทพระบรมรูป

ใกล้กับพระวิหารหลวง มีการเปรียญ เรียกว่า พระที่นั่งทรงธรรม ชั้นล่างเป็นตึกแบบตะวันตก หลังคาเป็นทรงโรงแบบไทย มีเครื่องลำยองประดับ

หน้าบันของการเปรียญเป็นไม้แกะสลัก ส่วนบนเป็นรูปพระมหาพิชัยมงกุฏ ส่วนล่างเป็นรูปช้างเผือกทรงเครื่อง ล้อบด้วยใบคะแคนธัส พื้นเป็นลายพุดตานใบเทศ

ภายในการเปรียญมีบรรยากาศอย่างตะวันตก หน้าต่างโค้งแบบโรมัน เสาอาคารประดับบัวหัวเสาแบบโครินเธียน เพดานตกแต่งด้วยลายเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ทำด้วยไม้แกะสลักลงรักปิดทองประดับกระจก