แม้ยืนหยัดต่อสู้เพื่อความถูกต้อง แต่หมอหนุ่ม  ผู้เปี่ยมอุดมการณ์กลับต้องจบชีวิต เพราะขัดแย้งกับข้าราชการท้องถิ่น คือเรื่องราวจากภาพยนตร์ ‘เขาชื่อกานต์’ โดย ‘หม่อมเจ้าชาตรีเฉลิม ยุคล’ ที่สร้างจากนวนิยายชื่อดังของ ‘สุวรรณี สุคนธา’ ภาพยนตร์เรื่องนี้ ประสบความสำเร็จอย่างสูง ทั้งรายได้และรางวัล และยังเป็นหนึ่งในหนัง ‘คลื่นลูกใหม่’ 

เช่นเดียวกับ ‘ตลาดพรหมจารีย์’ และ ‘เทพธิดาโรงแรม’ ที่พลิกวงการในขณะนั้น เพราะกล้าวิจารณ์สังคม ต่างจากภาพยนตร์ยุคก่อนหน้า ที่มีเพียงแนวรัก แอ็คชั่น ดราม่า และหนังเพลง  ภาพยนตร์เหล่านี้ เลือกสะท้อนเสรีภาพทางความคิด ของคนไทยในยุคประชาธิปไตยเบ่งบาน ช่วงปี 2516 - 2518 หลังประชาชนร่วมต่อต้านรัฐบาลเผด็จการในวันที่ 14 ตุลาคม ที่ถูกจารึกไว้ในฐานะ ‘วันมหาวิปโยค’ 

หลังเหตุการณ์ 6 ตุลา 2519 วงการภาพยนตร์ไทยเข้าสู่ยุคมืดอีกครั้ง เพราะถูกกีดกันอย่างหนัก  ภาพยนตร์กึ่งสารคดีเรื่อง ‘ทองปาน’ ที่เล่าถึงชีวิตชาวนาอีสาน  ที่ได้รับผลกระทบจากการสร้างเขื่อนผามอง ก็ถูกบิดเบือนให้เชื่อมโยงกับคอมมิวนิสต์ จนถูกแบนและทีมสร้างต้องหนีไปต่างประเทศ  

ช่วงเวลานั้น มีการสร้างภาพยนตร์ที่ถ่ายทอดแนวคิดฝ่ายขวา เช่น ‘หนักแผ่นดิน’ เรื่องราวของลูกเสือชาวบ้าน ที่ปราบปรามคอมมิวนิสต์ และ ‘เก้ายอด’ ที่สื่อว่าการชุมนุม คือขบวนการล้มประชาธิปไตย ขณะเดียวกัน ก็เกิดหนังขั้วตรงข้ามที่นำเสนออย่างแยบยล เช่น ‘ทองพูน โคกโพ ราษฎรเต็มขั้น’ สะท้อนชีวิตคนขับแท็กซี่ที่เรียกร้องความเป็นธรรม ที่ไม่มีอยู่จริง  หรือ ‘ครูบ้านนอก’  ที่ทำให้วัยรุ่นยุคนั้น ตัดสินใจสานอุดมการณ์ต่อจาก ‘ครูปิยะ’

แม้ผ่านไปกว่า 40 ปี แต่เหตุการณ์เดือนตุลา ยังมีคนรุ่นใหม่ใช้เนื้อหามาสร้างภาพยนตร์อีก ไม่ว่าจะเป็น ‘14 ตุลา สงครามประชาชน’   ‘ฟ้าใส ใจชื่นบาน’  รวมถึง ‘October Sonata: รักที่รอคอย’  การชมภาพยนตร์ที่บอกเล่าเหตุการณ์ความขัดแย้งในประวัติศาสตร์  นอกจากจะทำให้ผู้ชมเข้าใจช่วงเวลาในยุคนั้นอย่างรอบด้านแล้ว ยังกระตุ้นให้คนในสังคมได้เรียนรู้ และไม่ก้าวพลาดซ้ำรอยอดีต