culture corner ประจำวันที่ 15 พฤษภาคม 2557

 

วันวิสาขบูชาที่ผ่านมา หลายคนอาจจะได้ไปทำบุญทำทานที่วัด รวมถึงปล่อยนกปล่อยปลา หนึ่งในกิจกรรมบุญยอดฮิตของชาวพุทธทั่วโลก แต่หลายปีที่ผ่านมากลับมีกระแสต่อต้านการปล่อยนกปล่อยปลาออกมาอย่างต่อเนื่อง จนบางประเทศถึงกับออกกฎหมายห้ามปล่อยสัตว์ ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น  

 

หนึ่งในกิจกรรมการทำบุญที่เป็นที่นิยมของชาวพุทธทุกนิกายทั่วโลก นอกจากการตักบาตร เข้าวัดไหว้พระ ก็คือการปล่อยสัตว์นานาชนิด ตั้งแต่นก ปลา ไปจนถึงเต่า ตะพาบ ความเชื่อเกี่ยวกับการปล่อยสัตว์ให้เป็นอิสระ เริ่มจากแนวคิดการทำบุญแล้วต้องทำทาน และการทำทานที่ยิ่งใหญ่ที่สุด ก็คือการให้ชีวิต พระมหากษัตริย์แต่โบราณจะทรงบำเพ็ญพระราชกุศลด้วยการพระราชทานอภัยโทษให้กับนักโทษ ส่วนคนธรรมดาสามัญที่ไม่ได้เป็นเจ้าชีวิตใคร ก็ทำทานด้วยการปล่อยสัตว์เล็กๆ

 

เมื่อเวลาผ่านไป การปล่อยสัตว์ก็เริ่มมีลักษณะของโชคลางเข้ามาเกี่ยวข้อง เช่นความเชื่อว่าการปล่อยเต่าจะทำให้มีอายุยืนยาว ปล่อยปลาไหลชีวิตจะราบรื่น ทำให้วัฒนธรรมการทำทานด้วยการให้อิสระแก่สัตว์ยิ่งได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

 

อย่างไรก็ตาม ในช่วงหลายปีมานี้การปล่อยนกปล่อยปลาเริ่มถูกต่อต้านโดยองค์การระหว่างประเทศหลายองค์กร โดยเฉพาะองค์กรเกี่ยวกับสิทธิสัตว์และสิ่งแวดล้อม เนื่องจากมีการตั้งคำถามว่าการปล่อยสัตว์สู่ธรมชาติ ไม่ได้เป็นการให้ชีวิตสัตว์อย่างที่หลายๆคนคิด แต่กลับเป็นการทำลายสมดุลธรรมชาติและทรมานสัตว์ เนื่องจากสัตว์บางชนิดไม่สามารถอยู่ในธรรมชาติได้ เช่นปลาเล็ก หรือเต่า เมื่อถูกปล่อยลงสู่แม่น้ำก็มักจะตาย หรือเป็นเหยื่อแก่สัตว์อื่นในแม่น้ำ นอกจากนี้ปลาบางชนิดยังเป็นปลาเลี้ยงที่มาจากท้องถิ่นอื่น เมื่อปล่อยลงสู่แม่น้ำ ก็จะไปกินปลาตามธรรมชาติ ทำให้ระบบนิเวศเสียหาย

 

ที่สำคัญยิ่งไปกว่านั้น การปล่อยสัตว์เพื่อทำบุญ ยังกลับกลายเป็นการทำบาปต่อสัตว์โดยที่คนทำไม่รู้ตัว เนื่องจากการหาซื้อสัตว์เพื่อมาปล่อยในวันสำคัญทางศานา หรือเพื่อสะเดาะเคราะห์ เป็นการสนับสนุนธุรกิจจับสัตว์จากธรรมชาติเพื่อมาขายให้กับผู้ที่ต้องการทำบุญ จนองค์กรพิทักษ์สัตว์ในสหรัฐฯ ต้องออกคำเตือนว่าการช่วยเหลือสัตว์ที่ดีที่สุด ไม่ใช่การซื้อมันไปปล่อยในธรรมชาติ แต่เป็นการยกเลิกกิจกรรมทำบุญบนการเบียดเบียนชีวิตสัตว์เช่นนี้ต่างหาก

 

ประเทศที่เอาจริงเอาจังกับการห้ามปล่อยสัตว์มากที่สุด ก้คือสิงคโปร์ ที่ถึงกับออกกฎหมายห้ามปล่อยสัตว์ในที่สาธารณะ ซึ่งครอบคลุมทั้งการที่ประชาชนนจะเอาสัตว์เลี้ยงที่ไม่เป็นที่ต้องการมาปล่อย ไปจนถึงการปล่อยนกปล่อยปลาเพื่อทำบุญ ผู้ที่ฝ่าฝืนจะมีโทษปรับเป็นเงิน 10,000 สิงคโปร์ดอลลาร์ หรือ 260,000 บาท หรือจำคุกไม่เกิน 1 ปี ซึ่งนับเป็นโทษที่หนักหนาสาหัสทีเดียว

 

นอกจากการลงโทษทางกฎหมาย หน่วยงานด้านสิ่งแวดล้อมของสิงคโปร์ยังมีแคมเปญรณรงค์ไม่ให้ประชาชนปล่อยสัตว์ในวันวิสาขบูชา โดยให้ความรู้ว่าการกระทำเช่นนี้เป้นสิ่งที่ทำร้ายสัตว์ ได้บาปมากกว่าได้บุญ และยังทำลายธรรมชาติ ซึ่งการใช้ไม้แข็งอย่างกฎหมายที่รุนแรง ควบคู่กับไม้อ่อนอย่างการรณรงค์ให้ความรู้ ทำให้ในวันวิสาขบูชาที่ผ่านมา อัตราการทำบุญด้วยการปล่อยสัตว์ในสิงคโปร์ลดลงอย่างน่าพอใจ

 

สำหรับชาวพุทธในที่อื่นๆของโลก รวมถึงในเมืองไทย ซึ่งยังไม่มีกฎหมายควบคุมจริงจังในเรื่องนี้ คงขึ้นอยู่กับทัศนคติของแต่ละคน ว่าจะยังคงยึดมั่นกับการทำบุญด้วยวิธีนี้ หรือจะหาแนวทางอื่นๆที่สร้างสรรค์กว่า และไม่เบียดเบียนสัตว์ร่วมโลก